Κομεκόν

(COMECON, COuncil for Mutual ECONomic Assistance). Αγγλοσαξονική συντομογραφία του Οικονομικού Συμβουλίου Αμοιβαίας Βοήθειας, οργανισμού που ίδρυσαν η πρώην Σοβιετική Ένωση (ΕΣΣΔ) και οι σύμμαχοί της, δηλαδή η πρώην Ανατολική Γερμανία (από το 1950), η Πολωνία, η πρώην Τσεχοσλοβακία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Μογγολία. Μετείχαν επίσης ως παρατηρητές η Βόρεια Κορέα, η Κίνα, το Βιετνάμ και η Κούβα. Είχε υπογραφεί παράλληλα (Σεπτέμβριος 1964) ένα είδος συμφωνίας σύνδεσης με την πρώην Γιουγκοσλαβία, η οποία προέβλεπε συνεργασία σε ορισμένους τομείς. Ο οργανισμός, που ιδρύθηκε το 1949 με έδρα τη Μόσχα, είχε σκοπό τη συνεργασία των κρατών-μελών, για την αρμονική ανάπτυξη της οικονομικής και εμπορικής δραστηριότητάς τους και με αυτό τον τρόπο την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου των λαών τους. Σύμφωνα με το καταστατικό του (1960), διευθυντικά και εκτελεστικά όργανα της Κ. ήταν το συμβούλιο, η λαϊκή επιτροπή, οι μόνιμες επιτροπές και η γραμματεία. Στην εξέλιξη του οργανισμού αυτού διακρίνονται τρεις περίοδοι. Η πρώτη αφορά το χρονικό διάστημα 1949-54, κατά τη διάρκεια του οποίου η συνεργασία περιοριζόταν στο εξωτερικό εμπόριο. Κατά την περίοδο 1956-60 εφαρμόστηκε ένα κοινό σχέδιο ανάπτυξης, που βασιζόταν στην αρχή της αντισταθμιστικής βοήθειας από μέρους των πλουσιότερων χωρών προς τις φτωχότερες. Προγραμματίστηκε επίσης ειδίκευση της παραγωγής στις διάφορες χώρες. Μετά το 1962 η συνεργασία επεκτάθηκε στους τομείς της παραγωγής, των επενδύσεων, της χρηματοδότησης και της πίστης (η τελευταία προσφερόταν από την ΕΣΣΔ στις άλλες χώρες). Με τον τρόπο αυτό ενισχύθηκαν κάποιες βασικές βιομηχανίες (π.χ. οι ατομικές στην ΕΣΣΔ, οι ορυκτολογικές στην πρώην Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία και οι χημικές στην Πολωνία). Ωστόσο, από το 1960 και έπειτα άρχισε να εκδηλώνεται μια διαρκώς ογκούμενη τάση ανεξαρτητοποίησης από την ΕΣΣΔ, η οποία στην πραγματικότητα ήταν ο προμηθευτής και ο πελάτης όλων των μελών της Κ. Στο πεδίο αυτό εκδηλώθηκαν πολλές τάσεις, η πιο ακραία από τις οποίες ήταν αυτή της Ρουμανίας, η οποία από το 1965, ενώ εξακολουθούσε να αποτελεί μέλος της Κ., σύναψε οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με πολλές χώρες έξω από την οργάνωση (στις οποίες περιλαμβάνονταν οι ΗΠΑ και η πρώην Δυτική Γερμανία). Παράλληλα, σημειώθηκε κάποια αποκέντρωση στον σχεδιασμό, ενώ στη συνέχεια ο γραφειοκρατικός έλεγχος έγινε λιγότερο άκαμπτος και ενισχύθηκε η τάση μετατροπής των επιχειρήσεων, ώστε να προσαρμοστούν καλύτερα στις συνθήκες της αγοράς. Κατά τα τέλη του 1968 η Κ. αφορούσε κυρίως τις βαριές βιομηχανίες, τις βιομηχανίες στερεών, υγρών και αέριων καυσίμων (κατασκευή αγωγού μεταφοράς τους) καθώς και τις ηλεκτρικές επιχειρήσεις. Μικρότερη φροντίδα δόθηκε προς τις ελαφρές βιομηχανίες και τις βιομηχανίες τροφίμων. Εξαιτίας κυρίως της αντίθεσης των συνδικάτων ήταν δύσκολη η πραγματοποίηση ενός κοινού σχεδίου για όλες τις σοσιαλιστικές χώρες· για παράδειγμα, αν και προβλεπόταν από το σχέδιο, οι Τσεχοσλοβάκοι εργάτες αντιτάχθηκαν στη μεταφορά τοπικών βιομηχανιών σε άλλες χώρες της Κ. Στις 28 Ιουνίου 1991 εκπρόσωποι των κρατών-μελών υπέγραψαν στη Βουδαπέστη την πράξη διάλυσής της, ακολουθώντας την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των υπόλοιπων σοσιαλιστικών καθεστώτων της Ευρώπης.

* * *

η

το Συμβούλιο Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας (ΣΑΟΒ), η διεθνής οργάνωση οικονομικής συνεργασίας τών πρώην σοσιαλιστικών χωρών, που ιδρύθηκε το 1949, με κυριότερο στόχο την ανάπτυξη τών εθνικών οικονομιών, καθώς και τών εμπορικών σχέσεων μεταξύ τών χωρών-μελών της, και η οποία αυτοδιαλύθηκε το 1991.

[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταφορά στην ελλ. ξεν. όρου, πρβλ. αγγλ. αρκτικόλεξο Comecon (COuncil for Mutual ECONomic Assistance)].